فرق "تدبیر" و "قضا و قدر" چیست؟ (1)

پاسخ:

 یکی از دقیق ترین و ظریف ترین و عمیق ترین و کارآمدترین بحث های توحیدی-عبادی، توحیدی-رفتاری، بحث قضاوقدر خداست؛ و بحث جبرواختیار هم زاییده ی همین بحث است.

 قضای الهی، حکم خدا را می گویند. قدر الهی، آن اندازه های تحقق حکم خداست. مثلاً فرد اراده می کند به کسی خدمت کند؛ این قضای اوست. یک دفعه می گوید من می خواهم بروم فلان فرد را انتخاب کنم و به او خدمت کنم؛ این می شود قدر.

 علی بن ابیطالب (ع) زیر دیواری نشسته بودند، داشت خراب می شد؛ آقا جهیدند آن طرف. یک نفر گفت: «أتَفِرُّ مِن قضاءالله؟»؛ از قضای الهی فرار می کنید؟ آقا فرمودند: «أفِرُّ مِن قضاءالله إلی قَدَرالله»؛ از قضای الهی می گریزم، به قدر الهی پناه می برم. خیلی شیک و زیباست این مطلب. به این معنا که خدا حکم کرده است که این دیوار، بنابر علل خاص خودش، علل خاص فروریختن دیوار، فروبریزد و حکم کرده که هرکس در آن شرایط سقوط دیوار، آن جا بنشیند، دیوار روی او فروبریزد. این حکم خداوند است. قدر چیست؟ قدر این است که اگر سه متر آن طرف تر قرار بگیرید، دیوار روی شما نمی آید. آن حکم الهی برای علی بن ابیطالب (ع) حتمی نبود. یک حکم حتمی بود که خداوند به رسول اکرم (ص) فرمود و رسول اکرم (ص) به علی بن ابیطالب (ع) فرمودند که شما صبح نوزدهم ماه مبارک رمضان سال چهل هجری ضربه خواهیدخورد و دو روز بعدش هم شهید خواهید شد؛ چون «کُلُّ نَفسٍ ذائِقَۀُ المَوت»؛ همه می میرند؛ «کُلُّ مَن عَلَیها فان». اما چون اولیا ظرفیت دارند، آن شهادت و مرگ حتمی شان به آن ها اعلام می شود. اما آن ها مأموریت دارند که خیلی عادی رفتار کنند. عین فردی که خبر ندارد. یعنی نعوذبالله، نعوذبالله، نعوذبالله اگر علی بن ابیطالب خبر نداشتند که ابن ملجم قرار است ضربت بزند، چه کارمی کردند؟ می آمدند در مسجد و می گفتند چرا به شکم روی زمین خوابیده ای؟ کراهت دارد، بلندشو؛ این طور نخواب؛ موقع اذان است... و او هم شمشیر را زیر بدنش مخفی کرده بود. خب مأمور بودند این کار را انجام دهند. مسأله ی ضربت خوردن حکم خداست؛ بدین معنا حکم خداست که یک آدم شروری اراده کرده که علی بن ابیطالب را به شهادت برساند.

ادامه مطلب در فایل بعد:
فرق "تدبیر" و "قضا و قدر" چیست؟ (2)