آیا بایستی به همه ی خلایق محبّت داشت؟ اصولاً حد رعایت محبّت کجاست؟

پاسخ: ما قبلاً گفتیم که محبت انفعالی است. مودت می تواند فعلی باشد. یعنی شما الان بگویید من از فردا برخوردهای یک فرد محب و دوستدار را با فلان شخص خواهم داشت. این مودت است. ولی من از فردا صبح به فلانی محبت خواهم داشت. این دست شما نیست. حالا به سؤال می پردازیم. در پاسخ باید عرض بکنم که درست است که محبت ورزیدن یا حزن ورزیدن و حسرت خوردن انفعال است؛ ولی مقدماتش دست خود ماست. مثلاً من وقتی که جلوی نفسم را رها کنم، جلوی چشمم را رها بکنم – این دست خودم است دیگر – چشم را رها بکنم، مرتب در بازار پارچه فروش ها، طلافروش ها بروم و همین طور به این طرف و آن طرف نگاه کنم، مسلماً در پایان کار، موقع برگشت به خانه، آرام آرام محبت دنیا در من تقویت می شود. بله؛ حالا برای یک امر عُقَلایی به بازار پارچه فروش ها یا طلافروش ها برود طوری نیست. ولی فقط برود گشت بزند که من می خواهم بروم ببینم. همین که رفت دید و بی رویه دید، اول محبت در دلش نبوده، حالا محبت شدید نسبت به متاع و کالای دنیا در دلش راه پیدا می کند. این جا محبت پدید می آید. محبت انفعال است؛ یعنی اثر یک فعل دیگر است. ولی آن فعل گاهی دست ماست. به طرف می گویند آقاجان! شما یک غذای خاصی است؛ اگر بخوری علاقه پیدا می کنی، درحالی که این شبهه ناک است. متأسفانه بی اعتنایی می کند؛ انجام می دهد. یعنی فعل خوردن. تا این فعل اتفاق افتاد، می گوید عجب غذای خوشمزه ای است. من خیلی این غذا را دوست دارم. مقدمه اش دست خود ما بود. شما به هر چیزی زیاد محبت بورزید، از دست دادن آن هم برایتان حزن ایجاد می کند. امام امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه فرموده اند که «الزُّهْدُ كُلُّهُ بَيْنَ كَلِمَتَيْنِ مِنَ الْقُرْآنِ»؛ تمام زهد بین دو کلمه ی قرآن قرار گرفته است: «لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ». آیه ی قبل از این در سوره ی حدید می فرماید که ما مصیبت هایی که برایتان رخ می دهد را قبلاً نوشته ایم که این مصیبت ها برایتان رخ می دهد. خب این مصیبت ها حالا چه خاصیتی دارد؟ خاصیتش این است که تا چیزی دارد از دست می رود شما اندوهگین نشوید و تا چیزهایی دریافت می کنید که مربوط به جلوه های نابودشونده و فناپذیر دنیاست، سرمست نشوید. بعد آقا فرموده اند که اگر کسی بر ازدست داده ها محزون نشد و بر دریافت ها سرمست نشد، زهد را از دو سو دریافت کرده است. شما وقتی که چیزی را دریافت می کنید، محبتی که به آن پیدا می شود، اگر افراطی باشد، وقتی از دست می دهید هم خیلی ناراحتید. پس حسرت ها گرچه خودش دست ما نیست، ولی مقدماتش دست ماست. محبت های بیجا گرچه خودش دست ما نیست، ولی مقدماتش دست ماست. محبت های بجا و سزا گرچه خودش دست ما نیست، ولی مقدماتش دست ماست. والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته