آیا نمی بایست که شرایط امام جماعت بودن اینقدرها هم آسان نباشد؟

پاسخ:

 مطلب تقریباً روان و زلال است. این که گفتیم نماز برای عبادت جمعی طراحی شده، در مستحبات که دو برابر نمازهای واجب است، دقیقاً پنجاه ویک رکعت در شبانه روز با نوافل می توانیم بخوانیم؛ سی وچهار رکعت اضافه ی بر هفده رکعت. در آن جا ما حق جماعت نداریم. ولی هم در رکوع و هم در سجده تأکید شده که ما بگوییم «ربّ من»؛ چه در جماعت، چه در فرادی. در نماز جماعت، واجب ها را می شود اقتدا کرد. حالا رجائاً نماز عیدین را هم اقتدا می کنند؛ یا نماز میت را. البته چون سوره ی حمد ندارد، به آن رسماً نماز نمی گویند. شاید نماز میت شباهت هایی به نماز دارد. پس ما می توانیم در شبانه روز، دو برابر آن چه که به جماعت می خوانیم، به فرادی بخوانیم و اقتدا نمی کنیم. آن جا هم می گوییم «السلام علینا»؛ به خاطر تقویت روح جمعی و این که خدایا حالا که می خواهی لطف کنی، فقط به من لطف نکن! وقتی به حضرت ابراهیم (ع) بشارت امامت از طرف پروردگار داده شد، فوری سؤال کرد «وَ مِن ذُرّیَّتی»؛ و به ذریه ی من هم امامت را می دهی؟ یعنی می خواست تداوم پیدا کند. روز قیامت نبی اکرم فریاد می زنند «رَبِّ أُمَّتی»؛ خدایا به فریاد امت من برس! ما در نماز در حقیقت تمرین می کنیم که خیرها را برای دوستانمان هم بخواهیم؛ «السلام علینا»؛ نه «السلام عَلَیَّ».

 ما در قرآن کریم راجع به حضرت عیسی (ع) داریم «السَّلَامُ عَلىَ َّ یَوْمَ وُلِدتُّ...» و تا آخر آیه. آن سلام اختصاصی است چون خداوند سلام به انبیا داده است. «سَلامٌ عَلی إل یس»؛ «سَلامٌ عَلی نوحٍ فی العالَمین»، سلام های این نوعی در قرآن کریم داریم ولذا حضرت عیسی (ع) به خودش حق می دهد که بگوید سلام بر من!

 منتها معنای سلام، نیاز به تبیین و توضیح دارد. اصلاً یکی از صفات خداوند سلام است. در انتهای سوره ی حشر ببینید. «السَّلامُ المُؤمِنُ المُهَیمِنُ العَزیزُ الجَبّارُ المُتکَبِّرُ» که من یک بار برداشت کردم که خدا بر من مسلط است. «السلام علینا» می تواند اصلاً معنایش این باشد که خدایی که صفت سلام را دارد، بر من اشراف دارد. حالا بعضی ها می گویند که مقصود این است که سلامتی و ایجاد امنی که از طرف پروردگار است بر من باد و مفهومش یک حالت دعایی پیدا می کند. اما از نظر نحوی حالت دعایی ندارد، اما مفهوم و حقیقتش درخواست لطف پروردگار است.

 شما وقتی که بحث عدالت را مطرح می کنید، همه چیز داخل عدالت هست. عدالت جامع تر از جود است. از امام علی بن ابی طالب (ع) سؤال شد که عدل افضل است یا جود؟ آقا فرمودند عدل؛ چون عدل امور را در جایگاه خودش قرار می دهد ولی جود خارج می کند. عدل یک قانون فراگیر است. درمورد عدل هم در روایت ما داریم که «بِالعَدلِ قامَت السّماوات والارض»؛ اصلاً به خاطر عدل آسمان ها و زمین برسرپاست. این دو تا تفسیر دارد: یکی این که با اعتدالی که خداوند ایجاد کرده؛ یا نه با عدل خداوند آسمان ها و زمین پابرجاست. پس عدالت در فرد نشان می دهد که معنویت او، روح او غلبه و استیلا بر خواسته های خاکی دارد. به یک اعتدالی رسیده که به خواسته های نفسانی در حد اعتدال می رسد. از اعتدال اگر بگذرد، هوای نفس می شود. یک وقت خواسته ی آدمی است، یک وقت هوای نفس. هیچ کجا از هوای نفس ستایش نشده است. چون یعنی معادل با افراط در خواسته های خاکی است.

 پس اگر یک فردی قرائتش صحیح بود و عدالت داشت، دیگر هیچ چیز ضرورت ندارد. بله... حالا یک آدمی باشد که دانش بیش تری داشته باشد، آن جا در رساله ها آمده که افضل است از کسی که دانش کم تری دارد. عدالت هر دو برابر است ولی یکی اعلم است، عالم است و بیش تر از او عالم است. اگر این طوری باشد، افضل است. ولی خب برای این که شما مجوز داشته باشید که اقتدا کنید، عدل می خواهد و قرائت صحیح.

 منتها خیلی در نمازهای جماعت سخت گیری نمی کنند. نمی دانم برای دوستان این سؤال مطرح شده یا نه که چرا ما در نماز بر میت، با این که ممکن است از طرف گناهانی هم دیده باشیم، می گوییم که من شهادت می دهم که تو آدم خوبی بودی و خدایا من جز خیر از او سراغ ندارم. برای خیلی ها این سؤال مطرح می شود که این آقا در همسایگی ما بوده؛ من بدی هایی هم از او دیده ام؛ چرا الان باید بگویم «اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ اِلاّ خَيْراً»؛ ما جز خیر از او سراغ نداریم. یک مدتی خیلی ذهن مرا مشغول کرده بود تا به این نتیجه رسیدم که شما بر مؤمن می توانید نماز بخوانید. نماز میت برای مؤمن است. خب اگر این مؤمن باشد که شما مجوز داشته باشید که بر او نماز بخوانید، معمولاً روحیه ی توبه هم دارد. اگر گناهی هم که شما آن موقع از او دیدید، اصل این است که آدم مؤمن وقتی گناه می کند، توبه می کند. یکی از خیرهایی که ما از او سراغ داریم، توبه است. «التّائبُ مِنَ الذَّنبِ کَمَن لاذَنبَ له»؛ توبه گر از گناه مثل کسی است که گناه نکرده است.

والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.